(p. 25) agu agu. [Tel.] (commongly written అవు), v. To be, to become, to prove to be. The present p|| is అగుచు, or అవుచు as అగుచున్నాడు or అవుచున్నాడు he is becoming. మిక్కిలి సిరి అగును much fortune will result. The past p|| is అయి as దొంగ అయి turned a rogue, become a thief. The root in A of అగు is కా as అట్లా కారాదు it cannot happen so. Aorist p|| అగు, అగునట్టి, అయ్యే, అయ్యెడి as క్రూరుడగు cruel. శాలివాహనశక వర్షంబులు 1466 అగునట్టి క్రోధి సంవత్సర కార్తీకశుద్ధ 5 శనివారము Saturday the 5th of the bright fortnight of the month Kārtika in the year Krodhi 'which is' the year 1466 (of the Salivahana æra.) ఇది దొంగతనము అయ్యేపనిగనుక as this is a matter in which a man might prove a rogue. Past Rel. p|| అయిన as నాది అయిన గుర్రము a horse of mine. The imperatives are కమ్ము plu. కండి. Causal forms కాజేయు or కావించు. Negative aorist కాదు, &c. అగుర = అగను+ర = అవును. It is so. 1. To be, to become, as కాకి కోకిలయగునె can a crow become a cuckoo? వాడు ఏమయినాడు what has become of him? దొంగ అయినాడు he proved to be a thief. వాడు నేరస్థుడైనాడు he was found guilty. ఆ పని అవును కాకపోవును that undertaking may or may not be accomplished. వానికి ఆకలి అవుతున్నది he is hungry. ఇట్లు రాత్రియగుట as it was now night. బాలుడగుట as he is but a child. 2. To be made, to be finished, to be spent or expended, to elapse, as పని శీఘ్రముగా కావలెను the work must be done soon. వివాహమగుము marry her. ఆ పెండ్లి అయినది the marriage took place. భోజనమయినది dinner is over. రాజదర్పనమయినది I got a sight of the king. అయినదాన్ని చూపు shew what has been done. ఆ పని అయినది the work is over, it is done. కావచ్చినది it is nearly done. రూకలు అయిపోయినది the money is expended. సంవత్సరము అయినది a year has passed. నెల అవుతున్నది it is about a month since. అర్థమయినదా do you understand it? సాకు భావముకాతేదు I do not understand it. భావముయనది I understand it. స్నానము కావించు to bathe, or to cause to bathe. తీర్పుకాలేదు no decision has been given. మ్రుచ్చిలితెచ్చుట మగతనం బగునె is it a manly thing to steal? 3. To be proper or fit, to be agreeable, as ఇచ్చట నుండనగునే మనకు is it fit for us to remain here? కాని పని an improper or unbecoming act. అట్లా చేయనవునా is it right to do so? పగలు కాచినపాలు ఆ రాత్రికి అవును milk boiled the same day is fit for use that night. అతనికీ నాకు కానందున as we are not on good terms. అయినవాండ్లున్ను కానివాండ్లున్ను friends and enemies. 4. To grow, as ఈ తోటలో ఏమి అవుతవి what is grown in this garden? ఇక్కడ వరి కఅదు rice does not grow here. 5. (Governing a dative) To stand in relation, as వాడు నీకేమవుతాడు how is he related to you? నాకు కావలసినవారు my relations. వానికి మేము ఏమీకాము we are in no way related to him. 6. Added to some nouns it gives them a verbal significance, as వారు ఎప్పుడు ప్రయాణమవుతారు when will they start or set out? విభాగాలు అయి వేరింటి కాపురము చేస్తున్నారు they seperated and live apart.

(p. 76) ayi (past p|| of అగు to become.) Having become, turned into. మాకు అయి నిలిచినాడు he stood like a post., i.e., he has transfixed with surprise &c. దొంగ అయి తిరుగుతున్నాడు he has turned thief. పోకిరి అయిపోయినాడు he has become a wicked fellow. అయిన (past rel. p|| of అగు to become.) Accomplished, becoming, agreeable, suitable. అయినపని a work that is accomplished, a becoming art. అయిన పెండ్లాము a good wife. అయినమందు a suitable medicine. అయినమనిషి a useful or proper man. అయినవాండ్లు friends, relations. See కాని. అయిన is also used to change nouns into adjectives as సొగసైన పిల్ల, ఆశ్చర్యమైన కార్యము a wonderful deed. For other uses, see under ఐన.

(p. 121) āritīru āri-tīru. [Tel.] v. n. To be perfect, qualified, complete, accomplished or well versed in. ఆరితీరినవాడు he who is well versed or thoroughly practised. ఆరితీరి కూర్చున్నప్పుడు when he was sitting at his ease.

(p. 144) īḍēru īḍēru. [Tel. ఈడు+ఏరు] v. n. To be effected, completed, fulfilled, attained. నెరవేరు. To come to maturity. ఈడేరిన. ripe, mature. ఈడేర్చు īḍērṭsu. v. a. To effect, complete, fulfil, accomplish. ఈకష్టమీడేర్చితివా if you will only get me through this distress.

(p. 211) onagūḍu ona-gūḍu. [Tel.] v. n. To be obtained; to succeed or attain. To be, happen, chance. To prosper. చేకూరు, సిద్ధించు. ఇతనికి ఆమె ఒనగూడినది she is well suited to him. ఒనగూర్చు ona-gūrṭsu. v. n. To effect, attain to, accomplish. To bestow, grant, accede to. సిద్ధించునట్లు చేయు.

(p. 268) kājēyu kā-jēyu. [Tel.] v. a. To accomplish, to finish, to effect, to make away with. సాధించు, అపహరించు. To spend వ్యయముచేయు.

(p. 306) kṛtamu kṛitamu. [Skt.] n. An act, a thing done. చేయబడ్డది. దైవకృతము an act of God. కృతము or కృతయుగము kṛitamu. n. The golden age, the first of the four ages of the world. supposed to consist of 1,728,000 years. కృతము kṛitamu. adj., Done , made, accomplished. కృతకృత్యుడు he who has attained his desire. ఇష్టార్థసిద్ధి గలవాడు. కృతాంజలి he who assumes with folded hands a reverential posture before his superiors. అంజలిబంధముకలవాడు. కృతాకృత done and not done. కృతస్నానయై having bathed. కృతమతి a prepared mind or set heart. adv. [Used in Vizag. for ప్రకృతము.] At present, just now. కృతికము kṛitakamu. adj. Artificial, made. మనుష్యులచేత చేయబడినది. Unreal. కృతకాద్రి or కృతకశైలము an artificial hillock. కృతక కళేబరము a thing made to represent a corpse. కృతఘ్నము kṛitaghnamu. [from ఘ్న to kill, destroy.] adj. Ungrateful. కృతఘ్నత kṛita-ghnata. n. Ingratitude. కృతఘ్నుడు an ungrateful man చేసినమేలు మరచినవాడు. కృతజ్ఞుడు kṛitagnyuḍu [from జ్ఞ to know, to recognise.] n. A grateful person. చేసిన మేలు తలచువాడు. కృతజ్ఞత kṛitagnyata. n. Gratitude. కృతపడు kṛita-paḍu. n. To be done or made. గతించు. 'దేవావినుమువగ చినంగృత పడిన కార్యంబులు క్రమ్మరంబొడమునే, డెందంబుగుందు నింతియకాక.' M. VIII. i. 232. To be separated విడబడు. కృతహస్తుడు kṛita-hastuḍu n. An unerring marksman గురితప్పకవేయువాడు. A skilful man నేర్పరి. కృతాంతుడు kṛitāntuḍu. n. He who brings to an end. An epithet of Yama. కృతార్థత kṛitārthata. n. Success. కోరిక యీడేరడము. కృతార్థుడు kṛitārthuḍu. n. A gainer, one who is successful. కోరిక యీడేరినవాడు, ధన్యుడు.

(p. 319) konasāgu or కొనలిడు kona-sāgu. [Tel.] v. n. To last to the end. To be fulfilled, or accomplished. వర్ధిల్లు, నెరవేరు. కొనసాగించు kona-sāginṭsu. v. a. To accomplish, to complete.

(p. 399) ghaṭillu ghaṭillu. [Skt.] v. n. To befall, to occur, to happen, to come to pass, to be obtained, be laid, attributed or imputed (as blame) కలుగు. అప్పుడు ఘటిల్లక not being then possible or attainable. ఘటిల్లజేయు ghaṭilla-jēyu. v. a. To effect, accomplish, do, manage.

(p. 405) camatkariñcu chamat-karinṭsu. [Skt.] v. a. To refine on (an idea), to play upon (words.) To be adroit or accomplished. To play amorous pranks with. Anirud. iii. 84. చమత్కారముచేయు, ఆడు. చమత్కారము or చమత్కృతి chamat-kāramu. n. Skill, adroitness, ingenuity, wit: నేర్ప. A prank or manœuvre. Curiosity, rarity, refinement.

(p. 432) cellu chellu. [Tel.] v. n. To pass (as time), కడచు. To be spent or exhausted (as money), సెలవగు. To be over, terminate అయిపోవు. To die చచ్చు. To pass current (as a story or a coin.) To suffice, to be valid. To belong to, to pertain to, to be appropriate, suit, correspond to, తగు, శక్యమగు. To happen, to be accomplished కొనసాగు. To be paid or discharged (with reference to debt.) దీనికి నాకు చెల్లినది I have done with it. చెల్లురా well done! చెల్లే or చెల్లిన p|| Valid, current, fit, proper, applicable, efficacious. చెల్లని uncurrent, inapplicable, inadmissible. చెల్లుబడి chellu-baḍi. n. Authority అధికారము. చెల్లించు chellinṭsu. v. a. To pass (time, life, a rule, &c.), to pay, liquidate, to fulfil. To apply or put to a right use. చెల్లు chellu. n. Payment. చెల్లుపెట్టుకొను to credit in accounts or strike a balance. చెల్లుచీటి a receipt for payment. చెల్లుచూచుకొను to consider a sum as paid.

(p. 535) tīru tīru. [Tel.] v. n. To end, stop, cease, elapse. To be finished, ended, complete, or ready. To be paid, delivered, discharged, avenged. To be qualified, accomplished, finished, adorned, trim, decked. To be gratified, satiated, wreaked (as passion;) to be assuaged or allayed, to go off. ముగియు, చిక్కబడు. తనివితీర to the full; so as to satisfy one's desires. తీరలేదు it came to nothing, it was ineffectual. కోరికతీసి having gained his end. ఇది నాచేత తీరదు this is out of my power. నాకు తీరీతీరక ఉన్నది I am hardly at leisure. తీరిపోవు to die. To be practicable, or possible. అక్కడికి రాతీరదు I cannot come there, I have not leisure to come. రాకుంటే తీరదు (you) must positively come. వెళ్లక తీరదు I cannot help going. తీరినగుండెగా నున్నాడు he is quite hackneyed. తీరా tirā. (Root in A of తీరు, with the intensive affix ఆ) adv. Ultimately, at last; fairly; just, merely, in short, simply. తీరా మధ్యాహ్నమయ్యేటప్పటికి when it was high noon. ఆ గోడ తీటా పడ్డది the wall actually fell down. తూరా పండుకొనేటప్పటికి when he was fairly asleep. ఆ సంగతి తీరా బయటపడేటప్పటికి when the matter at last became known. తీరా చెల్లించెను he paid it in full. తీరిక or తీరికె tīrika. n. Leisure. పనిలేక యూరకుండుట. తీరికచిక్కిన having no leisure. Adorning, trimming, decoration. దిద్దడము. తీరిన tīrina adj. Full. finished, accomplished, cured, settled. తీరు. n. Manner, way, mode, fashion, style, arrangement, విధము. Beauty చక్కన. వాడు బకతీరుమనిడషి he is an odd man. వాడుబకతీరుగానున్నాడు ఒకతీరుగానున్నాడు he is but so and so, he is not well, he is not at ease. ఈ తీరు thus. తీరుతప్పి ఉన్నాడు it is all over with him. తీరుగా tirugā. adv. Properly, duly, aright. దాని ముక్కుకండ్లు తీరుగానున్నవి her nose and eyes are pretty. తీరుగడ or తీరుదల tīru-gaḍa. n. Ending. ముగియుట. తీరుపు or తీర్పు tīrupu. n. End, finishing. A decision, judgment, sentence, decree. తీర్పుచెప్పెను he gave his decision. Justice. న్యాయము. Setting right చక్కబాటు. తీరుపరి or తీర్పరి tīrup-ari. n. A judge. న్యాయాధిపతి. An agent or ambassador చారుడు. A superintendent. అధికారి, కార్యనిర్వాహకుడు. తీరుపడు to be destroyed నశించు. తీరుబడి tīru-baḍi. n. Leisure. సావకాశము. తీరుపాటు tīru-pāṭu. n. A settlement, payment. Leisure. తీరుపాటుగా నుండే unoccupied, at leisure. తీరుమానము or తీర్మానము tīru-mānamu. n. An ending, settlement, rectification. Pause. A decision, resolve. తీరుమానించు or తీర్మానించు to settle, to come to a decision. తీరువ tīruva. n. A settlement, discharge, payment. Duty, dues, fees. గడ్డతీరువ levelling the ground. తీరుపవేయు or తీరువకట్టు to levy a fee or contribution. తీరువజాస్తి tīruva-jāsti. [H.] n. An additional or supplementary assessment నిర్ణయించబడిన పన్నుకంటె పైగా కట్టినపన్ను. తీర్చు, తీరుచు, తీరుపు or తీర్చు tīrṭsu. v. a. To end, finish. To do with, accomplish, perform or play (his part,) go through. ముగించు. To order, arrange. చక్కబరుచు. To cool, quiet, assuage. To adjust, liquidate (a debt). To trim, deck, adorn, straighten, correct, rectify, regulate. దిద్దు. To set, place, draw (as the mark on the forehead). To pass (time, day, or night). To pay give or issue (wages or batta). To settle. To determine, to resolve, to decide. To do away with. పొపు, తొలగించు. To destroy నాశముచేయు. వాయసముతీర్చినది the crow gave a good omen (by crossing my path from left to right.) కోపమునుతీర్చు to revenge oneself, wreak one's anger. చలముతీర్చు, పగతీర్చు to satiate spite. దాహముతీర్చు to quench thirst. తమిదీర్చి satiating one's lusts. వాని పని తీర్చినారు they settled his business or they ruined him. తీర్చుకొను tīrṭsu-konu. v. a. To end, do away with. To settle or pay up as a debt, &c. తీర్పించు tīrpinṭsu. v. a. To cause to decide, or determine.

(p. 542) tūgu tūgu. [Tel.] v. n. To nod. To bow down, to be weighed down. To weigh తూనికపడు. To move or rock backwards and forwards. ఊగు, చలించు. To be paid or got. To sleep. కూరు. To be carried on నడచు. సరితూగు to be equal in weight, to rival in excellence. పచ్చిమిరపకాయలకన్న ఎండుమిరపకాయలు నిండా తూగును dried chillies weigh heavier than the green ones. ఆ రూకలు తూగిరాక as he could not obtain payment. పనితూగకపోయె the work was not carried through. n. Nodding: moving backwards and forwards; equipoise. ఊగుట. Weight. బరువు. Drowsiness, sleepiness. కూరుకుపాటు. పదితూగుల రవలు ten carats weight of diamonds. నాకు తూగువస్తున్నది I am drowsy. ఠూగించు tūginṭsu. v. a. To accomplish, to carry through. తూగుముంచము or తూగుటుయ్యెల tūgu-manṭsamu. n. A swinging cot, a cradle, ఉయ్యాలమంచము. తూగువాడు or తూగుడు the animal called a sloth.

(p. 555) tēlu tēlu. [Tel.] v. n. To float. To swim. To bathe. To succeed, be done, be settled, ratified, take place. To terminate, end, blow over or end (as a storm,) swell, ripen (as a boil,) to emerge, పొడచూపు To fall clear of, so as not to hit. To clear up, become known, or ascertained, be decided, as a question or doubt. To be found, come to light, result, come to pass, to be evident or revealed. To go off or depart, as sleep, sickness, &c. To escape or get off. నేను తేలే ఉపాయము ఇది this is the plan to save myself. ఏ సముద్రమందు పడవేసినా ఇది తేలును in whatever sea you place this boat it will float, i.e., this must prosper whatever may happen. తేలబలుకు (A. iv. 306.) to speak clearly. తేలిన swelling ఉబికిన; large. తేల్చి పలుకు to accent softly, to use the soft accent instead of the harsh one; as పోతన Pōtana for పోతన్న Pōtanna, and ఇపుడు ipuḍu for ఇప్పుడు ippuḍu. తేలదీయు to haul ashore, to pull out or drag out. తేలగిల్లు or తేలగిలబడు tēla-gillu. v. n. To rise to the top. పైకితేలు. To roll or swim, as the eyes. తేలగింపు swimming of the eyes. తేలవేయు tēla-vēyu. v. a. To open (the eyes) wide. కండ్లుతేలవేయు to stop winking తేలచేప tēla-chēpa. n. A kind of fish. H. iv. 225. తేలాడు tēlāḍu. (తేలి+ఆడు.) v. n. To float. తేలు, తేలిఆడు. తేలించు tēlintsu. (causal of తేలు) v. a. To cause to float. To bring up or produce. To accomplish, do, achieve, perform. To fulfil. To glance, as applied to the eyes. తేల్చిపోయు to pour in loosely or lightly. లాలించితేలించు to fondle and please. తేలిక tēlika. n. Lightness, ease. లఘుత్వము. adj. Easy, simple, light. బరువులేని. వానికి ఇప్పుడు ఒళ్లు తేలికగా నున్నది he is well. తేలుపారు tēlu-p-āru. v. n. To arise, to be born పుట్టు.

(p. 619) dhanamu dhanamu. [Skt.] n. A herd of cattle. ఆవులమంద. (Gf. Lat. pecus.) Treasure, property, resources, wealth. In mathematics, it is the equivalent of the word 'plus.' (Warren.) (Metaphorically) a talent 'అభిమానంబు ధనంబుగా' (Bobbili Padya. ii. 129.) surely honour is wealth. క్రయధనము the price paid, the cost price, the purchase money. స్త్రీధనము dowry or pin-money. ధనద్విగుణము అయినది the interest equalled the principal. ధనదాయపరులు beneficent persons. ధనంజయుడు dhanan-jayuḍu. n. A title of Agni or Vulcan, the god of fire: as being the 'vanquisher of wealth.' Also, of Arjuna, అర్జునుడు. ధనంజయపురము dhananjaya-puramu. n. A volcano. The యోని, as being the abode of vital heat. అగ్ని మండలము or అగ్నిపురము. ధనడము dhanadamu. adj. Beneficient, liberal. ధనదుడు dhanduḍu. n. A beneficent or liberal man. దాత. A name of Kubēra, the god of riches. ధనికుడు, ధనవంతుడు, ధని or ధనుడు dhanikuḍu. n. One who is rich, a wealthy man, a rich man. పాండిత్యధనుడు one who has a richly stored mind: a highly accomplished man. తపోధనులు great saints: those who abound in penances. పుణ్యధనులు those who are rich in good works. See ధన్యము.