(p. 335) krūramu krūramu. [Skt.] adj. Cruel, wicked. కఠినమైన, చెడ్డ. Terrible, ferocious, భయంకరమైన. Hard, stern. గట్టి. క్రూరబుద్ధి wickedness or cruel nature క్రూరతిథి an ill starred day. A. v. 116. క్రూజంతువు krūra-jantuvu. n. A wild beast. క్రూరు krūru. adj. Sharp వాడియైన. క్రూరుడు krūruḍu. n. A hard or cruel man. కఠినమనసుగలవాడు.

(p. 434) cētanamu chētanamu. [Skt.] n. Consciousness. తెలివి. An animal or living creature. ప్రాణముగల జంతువు.

(p. 457) jantuvu jantuvu. [Skt.] n. An animal, brute, beast. ప్రాణముకలది, చేతనము.

(p. 457) jantuvu jantuvu. [Skt.] n. An animal, brute, beast. ప్రాణముకలది, చేతనము.

(p. 488) ṭirri ṭirri. [Tel.] n. A cry to cattle, like jee hup! which turns them to the left: the cry పప్పప్ప turns them to the right. A term used in games, like Play! A beast of burthen. మోసేజంతువు.

(p. 531) tiryakku tiryakku. [Skt.] adj. Moving crookedly, writhing. అడ్డముగా పోవునది. Moving, animate. తిర్యగ్విధముగా tortuously. Turned away, as the face. తిర్యక్పుండ్రము a mark drawn across the forehead. తిర్యగ్జంతువు or తిర్యగ్జీవి tiryag-jantuvu. n. An animal, a bird, a snake, &c., as being prone or having the face downwards in distinction from man who stands erect. తర్యగ్యోనిజము tiryag-yōnijamu. adj. Animated, born from the womb of a living being, as distinguished from plants. 'తర్యగ్యోనిజన్మము.' V. P. iv. 2.

(p. 559) toḍaru toḍaru. [Tel.] v. n. To happen. కలుగు. To undertake, attempt, పూను, యత్నించు. To desire, సక్తమగు. To be agitated, తొట్రుపడు. To follow, అనుసరించు, To oppose, ఎదిరించు. To obtain, ప్రాపించు. To resemble, అనుకరించు. 'క కురుబలము దొడరిగెలువగ, సురగణములకైననరిది.' M. VII. v. 6. 'క పాపంబు బుద్ధిపూర్వ వ్యాపారముగాగదొడరినప్పుడు మనుజుం డేపాటదానినెంతయు బాపికొనంజాలు సుజనబాంధవచెపుమా.' M. XII. iii. 321. 'తోకజంతువులను తొడరిగొంతులుకోసి, మేకపిండునెల్ల మెడలువిరిచి, కడమవాటినెల్ల కాల్చుకతిందురు.' Vēma. 319. 'కావింపంచెగట్టి కడుయోగినలెనుండి, వెలికిగోర్కులెల్ల విడిచిపెట్టి, తొడరితిరుగువాడు దొంగసన్నాసిరా.' Vēma. 791.

(p. 624) dhaurēyamu dhaurēyamu. [Skt.] n. A beast of burden. బరువుమోయుజంతువు. adj. Able to bear a burden. బరువుమోయునడి. ధౌరేయుడు dhaurēyuḍu. n. One who is able to sustain a burden or responsibility.

(p. 668) nīru nīru. [Tel. of. Tam. తన్నీర్.] n. Water. ఉదకము. Fluid. టెంకాయనీరు cocoanut water. Bad humors in the body. బళ్లునిరుపట్టినది the body is bloated. Urine, మూత్రము. కొత్తనీరు freshes in a river or rain water. కన్నీరు a tear. plu: నీళ్లు water. కంట నీళ్లుపెట్టుకొన్నది She shed tears. మంచినీళ్లు తాగినతీరుగా coolly, as easily as if drinking water. నీరుగుట to melt away, perish, turn to water. బంగారునీరు gilding, gold water. బంగారునీరుపోయు to gild, to dissolve gold. నీటికానుపు or నీటిచూలి nīṭi-kānupu n. Lit Water-born, i.e., Fire, అగ్ని. నీటికుప్ప, నీరుకుప్ప, నీటిరాశి, నీరువామి or నీర్వామి nīṭi-kuppa. n. The sea. సముద్రము. నీటితాత nīṭi-tāta. n. The wind. వాయువు. నీటిదయ్యము nīṭi-dayyamu. n. A water-sprite. జలగ్రహము. నీటిపుట్టుగు, నీటుపుట్టుగు or నీటుపుట్టువ nīṭi-puṭṭugu. n. A lotus, నీటియిక్క nīṭi-yikka. n. A jewel worn on the breast of Vishṇu. కాస్తుభము. నీటిరిక్క nīṭi-rikka. n. The constellation called పూర్వాషాఢా నక్షత్రము. నీటిరేడు or నీటిరాయుడు nīṭi-rēḍu. n. Varuna, the god of the Ocean. నీటిరేనిరిక్క nīṭi-rēni-rikka. n. The constellation called శతభిత్తు. నీరాకు nīrāku. (నీరు+ఆకు.) n. Moss, water-weeds. పాచి. నీరాట or నీరాటము nīr-āṭa. (నీరు+అట.) n. Bathing, a bath. స్నానము. Sporting in water, జలక్రీడ. నీరాడు nīr-āḍu. v. n. To bathe. స్నానముచేయు, క్రుంకు. n. Hot water poured on a curry while being cooked, కూరాటిలోపయు వేణ్నీళ్లు. నీరామని nīr-āmani (నీరు+ఆమని.) n. The rainy season. వర్షఋతువు. నీరారుచు or నీరార్చు nīr-āruḷsu. v. a. To cause to bathe నీరాడజేయు. To create a friendship between, స్నేహము చేయించు. నీరాటము nīrāṭamu. n. Bathing, స్నానము, 'కయిచేసినృపరాత్మజకెంతో, నీరాటమొనర్చియు శృంగారించి' Bilh. iii. 203. An aquatic animal. 'క నీరాటవనాటములకు, బోరాటంబెట్లుగలిగె పురుషోత్తముచే. నారాటమెట్లుమానెను, ఘోరాటవిలోన భద్రకుంజరమునకున్. ' B. VIII. 110. నీరుకట్టు or నీరుపెట్టు to water, to irrigate. నీటికాలువ a watercourse. నీరావు nīr-āvu. n. The 'water cow,' i.e., the boat-fly, an aquatic insect called notonccta. నీరుకట్టు or నీరరికట్టు nīru-kaṭṭu. n. Ischuria, a stoppage of urine. మూత్రబంధరోగము. నీరుకట్టె, నీరుకట్టియ or నీరుపాము nīru-kaṭṭe. n. A water snake. నీరుకాకి nīru-kāki. n. A cormorant. నీరుకాయ nīru-kāya. n. A sort of jelly or blubber found on the sea beach. A bubble of water, నీటిబుగ్గ, బుద్బుదము. నీరుకాయవాడు or నీరుకాయమోడు nīrukāya-vāḍu. n. A man of the sea, a triton. నీటిమనుష్యుడు. నీరుకాసు nīru-kāsu. n. Alms given at bathing places. 'తీర్థసన్నిధి మంత్రములుచెప్పి నీరుకాసులుగడించి.' H. ii. 166. నీరుకుక్క nīru-kukka. n. The common otter, Lutra vulgaris ( F.B.I.) నీరుకోతి nīru-kōti. n. A water monkey. నీరుకోడి nīru-kōḍi. n. A water-fowl. నీరుగండి nīru-ganḍi. n. A large snake, పెనుబాము, అజగరము. నీరుగన్నేరు nīru-gannēru. n. A species of oleander, హింజలము. నీరుగొబ్బి nīru-gobbi. n. A kind of tree, ఇక్షురము. నీరుగోరంట nīru-gōranṭa. n. A light tinted గోరంట; a species of this plant which has a light, red tint. నీరుచిచ్చు or నీర్చిచ్చు nīru-chiṭsṭsu. n. Fire said to exist under the ocean, బడబాగ్ని, బాడబము. నీరుచురుకు nīru-ṭsuruku. n. Heat of urine, a disease. నీరుజీలుగ nīru-jīluga. n. A plant. Ӕeschynomene aspera (E. P.) నీరుట్టుభూమి nīr-uṭṭu-bhūmi. [నీరు+ఉట్టు for పుట్టు.] n. Land under which there are springs. నీరుటెంకి .nīru-ṭenki n. A lake, జలాశయము. నీరుడి nīruḍi. (నీరు+ఊడు.) n. A disease in which excessive urine is passed, diabetes. Urine. ముత్రము. నీరుడుము a water iguana, నీటిఉడుము. నీరుతాలుపు or నీటుతాల్పు nīru-tālupu. n. A cloud, మబ్బు. నీరుతిట్ట nīru-tiṭṭa. n. The sea. నముద్రము నిరుతిత్తి nīru-titti. n. The bladder, మూత్రకోశము. నీరుతుట్ర. నీరుదొత్త nīru-tuṭra. n. A water snake. నీరుదోమ nīru-dōma. n. A water mosquito. నీరుద్రిమ్మరి a water animal, జలజంతువు. నీరు పంది nīru-pandi. n. The porpoise. వారి. కిటి. నీరుపచ్చ nīru-paṭsṭsa. n. A sort of emerald. నీరుపాడి nīru-pāḍi. A plant called కార్కోటి. నీరుపాప nīru-pāpa. n. A sort of mermaid, described as a dumb monster somewhat resembling a man in limbs. నీటుమనుష్యుడు. నీరుపిల్లి nīru-pilli. n. A water cat, an otter. నీరువ్రబ్బచెట్టు nīru-prabba-cheṭṭu. n. A kind of plant, the reton plant, Bolomus rotong. జల వేతసి. నీరుబొద్ది nīru-boddi. n. A sort of vegetable. See బొద్ది. నీరుమజ్జిగ or నీరుచల్ల nīru-majjiga. n. Thin buttermilk. చాలా నీళ్లు కలిసిన చల్ల. నీరుమట్టము nīru-maṭṭamu. n. Water level. నీళ్లునిలుచు ప్రమాణము. నీరుమట్టపుపలక an instrument called a water-level. నీరుముంపు nīru-mumpu. adj. Watery, జలప్రాయము. నీరుముట్టు nīru-muṭṭu. v. n. To touch water, జలస్పర్శముచేయు; to make water, so called because the Hindus afterwards touch water as purification. 'నీటిచేరువకొరగాదు నీరుముట్ట.' వి. పు. iv. నీరుల్లి nīr-ulli. n. An onion. Alliumcepa [Watts.] నీరువంగ or నీటివంగ nīru-vanga. n. A kind of brinjal. నీరుపట్టు or నీర్వట్టు nīru-vaṭṭu. n. Thirst. దప్పి. పిపాస. నీరుపట్టుగొను to be thirsty. నీరువత్తిగ or నీరొట్టు nīru-vattiga. n. A sort of sweetmeat. H. i. 117. పేణీలు. నీరేనుగు nīr-ēnugu. n. A water elephant, నీటిగజము.

(p. 729) paśuvu paṣuvu. [Skt.] n. A beast, an animal, నాలుగుకాళ్లజంతువు. A domestic animal such as a cow, buffalo, goat, or sheep. పశువులకొట్టము a cow house. పశుభావము simplicity. పశుకృత్యము a brutal act. పశుఘ్నుడు a slayer of animals. పశుజనము the profane or brute folk, i.e., the heathen, the heterodox, or uninitiated. పశుపతి paṣu-pati. n. A name of Siva, as the master or ruler of all living creatures. పశుప్రాయుడు a brutish or ignorant man.

(p. 845) prāṇamu prāṇamu. [Skt.] n. Air, wind, breath, life, vitality, the living soul. గాలి, హృదయమందలి గాలి, హృదయమందలిగాలి, ఉసురు. In Grammar, a vowel. ప్రాణముతోనున్నవాడు one who is yet living. కొనప్రాణముతోనున్నాడు he is nearly dead. ప్రాణమువిడిచెను he breathed his last, gave up the ghost. పంచప్రాణములు pancha-prāṇamulu. n. The five vital airs, called ప్రాణము, అపానము, సమాణము, ఉదానము, వ్యాసము. అతడు దానిమీద ప్రాణములు విడుస్తున్నాడు or వానికి దానిమీద పంచప్రాణములు he loves her very dearly. ప్రాణముమీదకువచ్చేపని a most perilous affair. వానిప్రాణము మీదికి వచ్చినది he is in danger of his life. ప్రాణముతో పట్టుకొనిరి they caught him alive. నా ప్రాణముపోయినా ఇట్లు చెప్పుదునా I will not say so even if it should cost me my life. వాడు పిడికిట ప్రాణములు పట్టుకొని వచ్చినాడు he arrived half dead. వానికి నేర్పుట ప్రాణసంకటమవును it would cost immense labour to teach him. ఆ విగ్రహమునకు ప్రాణప్రతిష్ఠచేసినారు literally, they gave life to the image, i.e., they performed the ceremony by which the god is supposed to be lodged in the image. ప్రాణత్యాగము suicide, ఆత్మహత్య. ప్రాణాతురము or ప్రాణసంకటము deadly peril. 'ప్రాణాతురమైనచో పరిణయంబులయందును బల్కుబొంకు సత్యాతిశయంబు.' M. III. v. 67. ప్రాణాపాయము mortal danger. ప్రానావనము saving the life. ప్రాణావసానకాలమున in his last moments. ప్రాణాహుతి the five morsels offered to the five vital principles. ప్రాణస్నేహము intimate friendship. ప్రాణదానముచేసినాడు he gave them their lives, he spared their lives. నా ప్రాణము ఉండేమట్టుకు as long as I live. ప్రాణగొడ్డము prāṇa-goḍḍamu. n. The loss of life, death. చావు, ప్రాణహాని, ప్రాణాపాయము. 'వినునృపరాజ్యామిషముంగొనపలువురచేత ప్రాణగొడ్డంబైయున్నను ధీరుడే మరమినది దనకునుదక్కించుకొను బుధస్తుత్యముగాన్.' M. XII. ii. 208. ప్రాణదుడు prāṇa-duḍu. n. The giver of life, the creator. బ్రహ్మ. ప్రాణనాధుడు or ప్రాణేశుడు prāna-nādhuḍu. n. The lord of (her) life, i.e., a husband or lover, మగడు. Yama, యమధర్మరాజు. ప్రాణవాయువు prāṇa-vāyuvu. n. Oxygen gas. ప్రాణాచారము prāṇā-chāramu. See ప్రాయోపవేశము. ప్రాణాయామము prāṇā-yāmamu. n. A ritual mode of breathing, while mentally reciting certain prayers, stopping one nostril and inhaling or exhaling with the other: నాసికారంధ్రము లవద్ధనుండు వాయువును మంత్రపూర్వకముగా నిరోధించుట. A. iii. 88. ప్రాణి prāṇi. n. A being, or living creature. జంతువు.

(p. 852) prōcu prōṭsu. [Tel.] v. a. To nourish, support, maintain, protect, preserve, save. అన్నోదకములిచ్చి పోషించి, రక్షించు. ప్రోవుతన్ O may he bless! రక్షించుగాక. ప్రోచికోలు or పోచికోలు prōchi-kōlu. n. The act of feeding, bringing up a cow or other animal, బలహీనత్వమునుపొందిన ఆవు మొదలగు జంతువులను కాపాడి అనుభవించు. వానికి ఆ యావును పాచికోలుగా ఇచ్చినాడు he gave him the cow to feed and enjoy its milk. adj. Useless, వ్యర్థము. గడ్డిపోచయు ప్రోచికోలుకాదు even a blade of grass is not useless.

(p. 1019) mṛgamu mṛigamu. [Skt.] n. An animal in general, పశువు. A wild animal. క్రూరచతుష్పాజ్జంతువు. A deer, gazelle, antelope. జింక, లేడి. పశుపక్షి మృగములు cattle, birds, and beasts. మృగగ్రీవుడు a certain demon, having the neck of an antelope. మృగనయన a gazelle-eyed girl, having eyes bright and black as those of fawn. మృగతృష్ణ mṛiga-trishṇa. n. A mirage; vapour that looks like water in the distance. ఎండమావి. మృగదంశకము mṛiga-damṣakamu. n. The deer-seizer, i.e., a dog. కుక్క. A bear, ఎలుగుగొడ్డు. మృగధూర్తకము mṛiga-dhūrtakamu. The deer-snarer, i.e., a fox. నక్క. మృగనాభి or మృగమడము. mṛiga-nābhi. n. Musk, produced by the muskdeer. కస్తూరి. మృగపతి or మృగరిపువు mṛiga-pati. n. The lord of beasts: a lion, సింహము. మృగయ mṛigaya. n. The chase: hunting. వేట. మృగయుడు mṛigayuḍu. n. A huntsman, a man of the woods. వేటకాడు, బోయడు. మృగవాహనుడు mṛiga-vāhanuḍu. n. The deer-bearer, i.e., a breeze, as bearing the deer along. వాయువు, జింకరువుతు. మృగశిర or మృగశీర్షము mṛiga-ṣira. n. The name of the fifth lunar mansion. అగ్రహాయణి, మృగశిరానక్షత్రము. మృగాంకుడు mṛig-ānkuḍu. n. The 'fawn bearer': he who has a deer for his banner or ensign, చంద్రుడు. మృగాజీవము, మృగాదనము or మృగాదము mrigā-jīvamu. n. The fawn-eater, i.e., leopard. సివంగి, చిరుత. 'హరిపుండరీక మృగాదభల్లూక.' SD. vi. 15. మృగాజీవుడు mṛigā-jīvuḍu. n. A huntman, బోయవాడు. మృగాక్షి or మృగేక్షణ mṛig-ākshi. n. A woman with eyes like a gazelle, a beautiful lady, లేడికండ్లవంటి కండ్లుగలది. మృగి mṛigi. n. A female antelope, పెంటి లేడి. మృగీమదము mṛigī-madamu. n. Musk, produced by the మృగి, కస్తూరి. H. iv. 1. మృగేంద్రము or మృగేంద్రుడు mṛig-ēndramu. n. The lord of beasts, i.e., the lion, సింహము.

(p. 1055) yādamu or యాదస్సు yādamu. [Skt.] n. Any cruel aquatic or amphibious animal. క్రూరజలజంతువు. యాదఃపతి, యాదసాంపతి or యాదోనాథుడు yādah-pati. n. The king of the sea-monsters, i.e., Varuna or Neptune. వరుణుడు. The Ocean, సముద్రుడు.

(p. 1136) vala vala. n. A net. జాలము. 'వలయెత్తినీటిలో నేయంగ.' BD. iv. 1818. నివలనుజిక్కి నిన్నేతలంచు.' L. iv. 241. [For వలపు.] Love, కామము, వలకాక vala-kāka. n. Amorous desire, మన్మధతాపము. (క్షేత్రయ.) వలకాడు vala-kāḍu. n. A lover. కాముకుడు. వసు. iv. వలకారి vala-kāri. n. One who causes another to fall in love. వలపించువాడు, లేక వలపించునది. వలకారితనము vala-kāri-tanamu. n. Prettiness, gracefulness. శృంగారభావము. 'అలవోకగావచ్చి యప్పటప్పటికి సమేలంపు మాటలమేలమాడు, పలుమారు తన మ్రోలకలికిసేతలతోడి వలకారితనమునవన్నె బెట్టు, అన్యాపదేశంబులాడి నెచ్చెలుచే బ్రియమారనేమేని బెట్టిపంపు.' Vish. vi. 19. వలకారివగలు vala-kāri-vagalu. n. Airs, graces, pretty ways or gestures. వన్నెలాడిటక్కులు. వలదొర, వలరా౛ు, వలరాయడు or వలరేడు vala-dora. n. A name of Manmatha, the Hindu Cupid. మన్మథుడు. వలవంత or వల్వంత vala-vanta. n. Amorous desire, మన్మథవ్యధ. Emotion, passion, grief, affliction, misery, మనోవ్యధ, దుఃఖము, పరితాపము. 'ఆత్మవత్సర్వభూతాని యనుటబొంకె, ముద్దియలకైన వలవంతముచ్చటలను, నాటపాటలగతుల గొంతడచుగాని, నోరులేని జంతువులకె నొప్పిఘనము.' A. v. 45. టీ వలవంత, పరితాపము, 'శోకవిషణ్న మానసాంభోరుహలైపథంబుగొని పోయెదరివ్వలవంత మీకునేకారణ జాతమయ్యె.' Vedanta Rasayanam iv. 129.