(p. 299) kulyuḍu kulyuḍa [Skt.] n. An honourable man. గౌరవింపదగిన మనుష్యుడు.

(p. 668) nīru nīru. [Tel. of. Tam. తన్నీర్.] n. Water. ఉదకము. Fluid. టెంకాయనీరు cocoanut water. Bad humors in the body. బళ్లునిరుపట్టినది the body is bloated. Urine, మూత్రము. కొత్తనీరు freshes in a river or rain water. కన్నీరు a tear. plu: నీళ్లు water. కంట నీళ్లుపెట్టుకొన్నది She shed tears. మంచినీళ్లు తాగినతీరుగా coolly, as easily as if drinking water. నీరుగుట to melt away, perish, turn to water. బంగారునీరు gilding, gold water. బంగారునీరుపోయు to gild, to dissolve gold. నీటికానుపు or నీటిచూలి nīṭi-kānupu n. Lit Water-born, i.e., Fire, అగ్ని. నీటికుప్ప, నీరుకుప్ప, నీటిరాశి, నీరువామి or నీర్వామి nīṭi-kuppa. n. The sea. సముద్రము. నీటితాత nīṭi-tāta. n. The wind. వాయువు. నీటిదయ్యము nīṭi-dayyamu. n. A water-sprite. జలగ్రహము. నీటిపుట్టుగు, నీటుపుట్టుగు or నీటుపుట్టువ nīṭi-puṭṭugu. n. A lotus, నీటియిక్క nīṭi-yikka. n. A jewel worn on the breast of Vishṇu. కాస్తుభము. నీటిరిక్క nīṭi-rikka. n. The constellation called పూర్వాషాఢా నక్షత్రము. నీటిరేడు or నీటిరాయుడు nīṭi-rēḍu. n. Varuna, the god of the Ocean. నీటిరేనిరిక్క nīṭi-rēni-rikka. n. The constellation called శతభిత్తు. నీరాకు nīrāku. (నీరు+ఆకు.) n. Moss, water-weeds. పాచి. నీరాట or నీరాటము nīr-āṭa. (నీరు+అట.) n. Bathing, a bath. స్నానము. Sporting in water, జలక్రీడ. నీరాడు nīr-āḍu. v. n. To bathe. స్నానముచేయు, క్రుంకు. n. Hot water poured on a curry while being cooked, కూరాటిలోపయు వేణ్నీళ్లు. నీరామని nīr-āmani (నీరు+ఆమని.) n. The rainy season. వర్షఋతువు. నీరారుచు or నీరార్చు nīr-āruḷsu. v. a. To cause to bathe నీరాడజేయు. To create a friendship between, స్నేహము చేయించు. నీరాటము nīrāṭamu. n. Bathing, స్నానము, 'కయిచేసినృపరాత్మజకెంతో, నీరాటమొనర్చియు శృంగారించి' Bilh. iii. 203. An aquatic animal. 'క నీరాటవనాటములకు, బోరాటంబెట్లుగలిగె పురుషోత్తముచే. నారాటమెట్లుమానెను, ఘోరాటవిలోన భద్రకుంజరమునకున్. ' B. VIII. 110. నీరుకట్టు or నీరుపెట్టు to water, to irrigate. నీటికాలువ a watercourse. నీరావు nīr-āvu. n. The 'water cow,' i.e., the boat-fly, an aquatic insect called notonccta. నీరుకట్టు or నీరరికట్టు nīru-kaṭṭu. n. Ischuria, a stoppage of urine. మూత్రబంధరోగము. నీరుకట్టె, నీరుకట్టియ or నీరుపాము nīru-kaṭṭe. n. A water snake. నీరుకాకి nīru-kāki. n. A cormorant. నీరుకాయ nīru-kāya. n. A sort of jelly or blubber found on the sea beach. A bubble of water, నీటిబుగ్గ, బుద్బుదము. నీరుకాయవాడు or నీరుకాయమోడు nīrukāya-vāḍu. n. A man of the sea, a triton. నీటిమనుష్యుడు. నీరుకాసు nīru-kāsu. n. Alms given at bathing places. 'తీర్థసన్నిధి మంత్రములుచెప్పి నీరుకాసులుగడించి.' H. ii. 166. నీరుకుక్క nīru-kukka. n. The common otter, Lutra vulgaris ( F.B.I.) నీరుకోతి nīru-kōti. n. A water monkey. నీరుకోడి nīru-kōḍi. n. A water-fowl. నీరుగండి nīru-ganḍi. n. A large snake, పెనుబాము, అజగరము. నీరుగన్నేరు nīru-gannēru. n. A species of oleander, హింజలము. నీరుగొబ్బి nīru-gobbi. n. A kind of tree, ఇక్షురము. నీరుగోరంట nīru-gōranṭa. n. A light tinted గోరంట; a species of this plant which has a light, red tint. నీరుచిచ్చు or నీర్చిచ్చు nīru-chiṭsṭsu. n. Fire said to exist under the ocean, బడబాగ్ని, బాడబము. నీరుచురుకు nīru-ṭsuruku. n. Heat of urine, a disease. నీరుజీలుగ nīru-jīluga. n. A plant. Ӕeschynomene aspera (E. P.) నీరుట్టుభూమి nīr-uṭṭu-bhūmi. [నీరు+ఉట్టు for పుట్టు.] n. Land under which there are springs. నీరుటెంకి .nīru-ṭenki n. A lake, జలాశయము. నీరుడి nīruḍi. (నీరు+ఊడు.) n. A disease in which excessive urine is passed, diabetes. Urine. ముత్రము. నీరుడుము a water iguana, నీటిఉడుము. నీరుతాలుపు or నీటుతాల్పు nīru-tālupu. n. A cloud, మబ్బు. నీరుతిట్ట nīru-tiṭṭa. n. The sea. నముద్రము నిరుతిత్తి nīru-titti. n. The bladder, మూత్రకోశము. నీరుతుట్ర. నీరుదొత్త nīru-tuṭra. n. A water snake. నీరుదోమ nīru-dōma. n. A water mosquito. నీరుద్రిమ్మరి a water animal, జలజంతువు. నీరు పంది nīru-pandi. n. The porpoise. వారి. కిటి. నీరుపచ్చ nīru-paṭsṭsa. n. A sort of emerald. నీరుపాడి nīru-pāḍi. A plant called కార్కోటి. నీరుపాప nīru-pāpa. n. A sort of mermaid, described as a dumb monster somewhat resembling a man in limbs. నీటుమనుష్యుడు. నీరుపిల్లి nīru-pilli. n. A water cat, an otter. నీరువ్రబ్బచెట్టు nīru-prabba-cheṭṭu. n. A kind of plant, the reton plant, Bolomus rotong. జల వేతసి. నీరుబొద్ది nīru-boddi. n. A sort of vegetable. See బొద్ది. నీరుమజ్జిగ or నీరుచల్ల nīru-majjiga. n. Thin buttermilk. చాలా నీళ్లు కలిసిన చల్ల. నీరుమట్టము nīru-maṭṭamu. n. Water level. నీళ్లునిలుచు ప్రమాణము. నీరుమట్టపుపలక an instrument called a water-level. నీరుముంపు nīru-mumpu. adj. Watery, జలప్రాయము. నీరుముట్టు nīru-muṭṭu. v. n. To touch water, జలస్పర్శముచేయు; to make water, so called because the Hindus afterwards touch water as purification. 'నీటిచేరువకొరగాదు నీరుముట్ట.' వి. పు. iv. నీరుల్లి nīr-ulli. n. An onion. Alliumcepa [Watts.] నీరువంగ or నీటివంగ nīru-vanga. n. A kind of brinjal. నీరుపట్టు or నీర్వట్టు nīru-vaṭṭu. n. Thirst. దప్పి. పిపాస. నీరుపట్టుగొను to be thirsty. నీరువత్తిగ or నీరొట్టు nīru-vattiga. n. A sort of sweetmeat. H. i. 117. పేణీలు. నీరేనుగు nīr-ēnugu. n. A water elephant, నీటిగజము.

(p. 790) pedda or పెద pedda. [Tel.] adj. Great, big, large. గొప్ప, అధికమైన. Long, high, tall, పొడుగైన. Loud. Chief, principal, ముఖ్యమైన. శ్రేష్ఠము. Respectable, honest, honourable. Old, aged. Senior. n. An elder, or senior. జ్యేష్ఠుడు, జ్యేష్టురాలు పెద్దవాడు. An old man, వృద్ధుడు, ముసలివాడు, ముసలిస్త్రీ, A great man, గొప్పవాడు. An ancestor. A chief ruler or prince. రాజు. adv. Greatly, much. మిక్కిలి, అత్యంతము, 'పెద్దపెచ్చి.' M. I. v. 272. పిన్నంతరము the proper distinctions between old and young, respective rank. పెద్దకాలము a long time: also, old age. అతనికి పెద్దకాలము సమీపించినది or సంభవించినది he has become an old man. 'కడుపెద్దదవ్వుపోయి' going a great distance. M. I. i. 190. ఇందుకు పెద్దమాటలెందుకోయి why make such a noise about this? ఇది ఒక పెద్ద పనియా is this a great matter? పెద్దమేలయ్యె so much the better, సర్వోత్తమమాయెను వేల్పుపెద్ద the father or ruler of the gods. బడిపెద్ద a class leader, or head boy. పిన్నపెద్దలు young and old, every body; or village elders. 'మా పెద్దలు మునువేల్పులు' my ancestors were the gods. B. X. 6. పెద్దకాపు pedda-kāpu. n. The headman among the ryots of a village, a village headman, గ్రామాధికారి, గ్రామములో పెత్తనముచేసే కాపువాడు. పెత్తండ్రి pettanḍri. పెద్ద+తండ్రి.) n. A father's elder brother: the husband of a mother's elder sister. పెత్తల్లి pet-talli. (పెద్ద+తల్లి.) n. A mother's elder sister. The wife of a father's elder brother. పెత్తనము or పెద్దతనము pet-tanamu. (పెద్ద+తనము.) n. Power, authority, headship. Greatness, rank, respectability, chieftainship. పెద్దమనిషితనము, గొప్ప, గౌరవము. 'పెద్దతనము పోయె బుద్ధి పెడతలబట్టెన్.' T. iv. 15. Superintendence. అధికారము. Old age, ముసలితనము. పైన పెట్టుకొన్నపెత్తనము assumed superintendence. మొగుడు చావగానే ముండకు పెత్తనము వచ్చినది after the death of her husband the widow became head of the family. పిల్లపెత్తనములు childish management. బెస్తపెత్తనము official insolence or swagger. ఆయనకు పెత్తనము వచ్చినది, బైట తిరుగలేడు he is now aged, he cannot walk about. పెత్తనగాడు pettana-gāḍu. n. A superintendent, a chief. అధికారి. పెద్దకిరీటిగాడు or చింకబెల్లించి pedda-kirīṭi-gāḍu. n. The Indian Grey Shrike, Lanius lahtora. (F.B.I.) పెద్దకోమటి or పెద్దనెట్టి pedda-kōmaṭi. n. The head man or leader among the merchants. పెద్దచేయు pedda-chēyu. v. a. To magnify, honour, increase. 'ప్రియముపుట్టంగ నెంతయు బెద్దజేసి.' Vish. vi. 36. పదిమందికూడి యెవణ్ని పెద్ద చేస్తే వాడే పెద్ద he is honorable whom all consent to honor. ఆ దీపమును పెద్దచేయుము put the light out. పెద్దతల pedda-tala. n. A leader.పెద్దయైయుండి కార్యమును నడిపించువాడు. పెద్దది pedd-adi. n. An old woman: an old animal; a large or great thing. పెద్దనల్లంచిగాడు లేక చారలగాడు pedda-nallanchi-gāḍu. n. The Magpie Robin, Copsychus saularis. (F.B.I.) పెద్దనిదుర or పెద్దనిద్ర pedda-nidura. n. Deep sleep, i.e., Death. చావు, దీర్షనిద్ర పెదనిద్రపోవు pedda-nidra-pōvu. v. n. To die. చచ్చు. పెద్దనెల pedda-nela. n. The month called జ్యేష్ఠమాసము. పెద్దన్న pedd-anna. n. The eldest brother. పెద్దపులి pedda-puli. n. A royal tiger. వ్యాఘ్రము. పెద్దపులుగు pedda-pulugu. n. An owl. పెద్దపొల or పెద్దమాంసము pedda-pola. n. Cow's flesh, beef. గోమాంసము. పెద్దమనిషి or పెద్దమనుష్యుడు pedda-manishi. n. An aged person. A gentleman, an honest man, a man of respectability. నీవు చాలా పెద్దమనిషివి you are very fine fellow. ఆ చిన్నది పెద్దమనిషి కాలేదు that girl has not yet reached puberty, or arrived at maturity. పెద్దమనిషితనము pedda-manishi-tanamu. n. Manly or respectable conduct, propriety, decency, honesty. పెద్దమాను pedda-mānu. n. The name of a certain tree called Ailanthus excelsa. (Rox. & E. P.) కట్వంగము, దుండిగపుమాను, పెనుమాను. పెద్దమానుచెక్క or పట్ట the bark of this tree, or, of Ailanthus malabarica, which is used in medicine. పెద్దమ్మ pedd-amma. n. An elder mother, i.e., mother's elder sister or a father's elder brother's wife. పెద్దమ్మ is also the name of జ్యేష్ఠాదేవి a goddess who is the personification of misfortune, and is described as the elder sister of శ్రీ or Fortune. The word is also used to mean a wretched creature, a blockhead. వాణ్ని పెద్దమ్మపట్టుకొన్నది he is out of luck. వాణ్ని పెద్దమ్మ విడిచినది his luck has taken a turn. ఇది బుద్ధిమంతురాలు వాడు వట్టిపెద్దమ్మ she is a sensible woman, but he is a mere blockhead. పెద్దమ్మనేల a wretched bit of land. పెద్దమ్మతనము pedd-amma-tanamu. n. Wretchedness, stupidity. పెద్దయు pedda-yu. adv. Very, exceedingly, much. మిక్కిలి. పెద్దరికము peddarikamu. n. Greatness, rank, respectability, old age. పెద్దతనము, వృద్ధత్వము, గొప్ప, గౌరవము. పెద్దరోగము pedda-rōgamu. n. Leprosy. పెద్దలు peddalu. n. plu. Elderly people, one's seniors, the wise, తెలిసినవారు. Ancestors, fore-fathers. పెద్దవయస్సు pedda-vayassu. n. Old age. పెద్దకాలము. పెద్దవాడు pedda-vāḍu. n. An elder, senior, an old man. పెద్దవాకిలి pedda-vākili. n. The principal gate of a temple, &c.గోపురద్వారము. పెద్దవారము pedda-vāramu. n. Wednesday. బుధవారము. పెద్దవిన్నపము pedda-vinnapamu. n. Hardness of hearing. చెవుడు, బధిరత్వము. పెద్దవిన్నపముది pedda-vinnapamu-di n. A deaf woman. చెవిటిస్త్రీ. పెద్దవిన్నపమువాడు pedda-vinnapamu-vāḍu. n. A deaf man. చెవిటివాడు. పెద్దవీధి pedda-vīdhi. n. A highway, a public road, రాజవీధి, రాజమార్గము. పెద్దవేలుపు pedda-vēlupu. n. Brahma, బ్రహ్మ, సురజ్యేష్ఠుడు. పెద్దవేలు pedda-vēlu. n. The thumb, బొటనవేలు, అంగుష్టము. పెద్దాకుచెట్టు pedd-āku-cheṭṭu. n. A certain forest tree. పెద్దాపురి peddā-puri. n. A fine sort of sugar made at Peddapur, a town near Rajahmundry. పెద్ది peddi. (from పెద్ద.) adj. Great. పెద్దింటమ్మ pedd-inṭ-amma. n. A name of a certain village goddess, ఒక గ్రామదేవత. పెద్దేటికొంగ pedd-ēṭi-konga. n. The large river heron. The pelican.

(p. 876) bādarāyaṇuḍu or బాదరాయణి bādarāyaṇuḍu. [Skt.] n. An epithet of the sage Vyāsa. వ్యాసముని. A mad man, వెర్రివాడు. A useless man, నిష్పయోజకుడైన మనుష్యుడు.

(p. 896) beṇḍu benḍu. [Tel.] n. Cork, pith. A float used in angling. The shrub termed Aschynomine aspera. జీలుగు. adj. Sapless, నిస్సారమైన. బెండ్లదంట్లు sapless stalks. 'బెండుబొమ్మవలెనుండెన్ సందిటన్ జుల్కనై.' A. v. 66. ఈకాక గాలి శరీరమును బెండుచేయుచున్నది this burning wind dries up the body. బెండుపడు benḍu-paḍu. v. n. To be alarmed, to be dejected or disheartened, to become weak, బలహీనతనొందు. 'దండిగావార్చెనిర్జరుల్ బెండుపడగ.' T. v. 92. బెండుపరచు or బెండుచేయు benḍu-paraṭsu. v. a. To frighten, to render powerless. నిస్సారమగునట్లుగాచేయు. బెండుమానిసి a weak man, బలహీనుడైన మనుష్యుడు.

(p. 952) maniṣi manishi. [for Skt. మనుష్యుడు.] n. A man or woman, a person. వానికి రూకలకట్టూ లేదు మనిషికట్టూలేదు he has neither money nor men. మనిషిరాక మాకుకావచ్చును a proverbial expression, meaning, all men are subject to disease. మనిషికి ఒక రూపాయి యిచ్చినాడు he gave each man a rupee. మనిషికొక మాటచెప్పినారు each man gave a different opinion. మనిషికొకమాట చెప్పుతాడు he talks differently to different people. ఒక ఆడుమనిషి a woman. ఆమె లావాటిమనిషి she is a stout person. నీవేమిమనిషివి what a strange man you are! మనిషివా, పశువువా? are you a man or a brute? do you call yourself a man? నా మనిషివి పంపుతాను I will send my man. ఆ దేశపుమనుషులు people of that country.

(p. 953) manuvu manuvu. [Skt.] n. A mystical verse or formula. మంత్రము. A legislator and saint called Manu. There are said to be fourteen of these Manus, viz., స్వాయంభువు, స్వారోచిషుడు, ఉత్తముడు, తామసుడు, రైవతుడు, చాక్షషుడు, వైవస్వతుడు, సూర్యసావర్ణి, దక్షసావర్ణి, బ్రహ్మసావర్ణి, ధర్మసావర్ణి, రుద్రపావర్ణి, రౌచ్యుడు, భౌచ్యుడు. మనుజుడు or మనుష్యుడు manujudu. n. A man, a human being. మనుజాశనుడు manuj-āṣanuḍu. n. Lit. An eater of men, i.e., a demon, రాక్షసుడు. మనుజేంద్రుడు manuj-ēndruḍu. n. A king, రా౛ు. మన్వంతరము manv-antaramu. n. An age or period of time supposed to be under the sway of one Manu, ఏకసప్తతిదివ్యయుగములు, మనుకాల మధ్యచరిత్రము. (Vulgarly) Time, a rule, reign; thus చందులాలు మన్వంతరములో or హయాములో in the time of Chandulala a former governor of Hyderabad. అతని మనవ్వంతరముతీరినది his days are ended.

(p. 959) martyamu martyamu. [from Skt. మృతి.] adj. Mortal. n. The visible world, the earth. ప్రపంచము, భూలోకము. 'తనకోర్కి కనురూపయైన యట్టికన్యగావడయ్యె మర్త్యమున.' M. I. ii. 172. మర్త్యుడు martyuḍu. n. A man, a mortal. మనుష్యుడు.

(p. 973) mānava mānava. [Skt. from మను.] adj. Written by Manu. మనువుచేత వ్రాయబడిన. మానవధర్మశాస్త్రము the Laws of Manu. Human, మనుష్య సంబంధమైన. మానవబలము human strength. మానవస్త్రీ a mortal woman, i.e., not a goddess. మానవాశనుడు mānav-āṣanuḍu. n. A cannibal, మనుష్యులను తినువాడు. మానవుడు mānavuḍu. n. A man, మనుష్యుడు. మానవేశ్వరుడు mānavēṣvaruḍu. n. A king. రాజు. M. 1. i. 141.

(p. 973) mānisi mānisi. [from Skt. మనుష్యుడు.] n. A man or woman, a person. మానిషికోతి a baboon, 'కొచ్చివేపులుమానిసి కోతులాది యైనవన్నియు.' S. i. 130. మానిసితిండి a demon, రాక్షసుడు. మాటసిరౌతు mānisirautu. n. An epithet of Kubēra, నరవాహనుడు. మాటసిరేడు mānisi-rēḍu. n. A king, రా౛ు. మానిసిసింగము mānisi-singamu. n. A Telugu substitute for Nrisimha, నృసింహుడు.

(p. 974) mānuṣamu mānushamu. [Skt. from మనుష్యుడు.] n. Honor, respect. మర్యాద, గౌరవము. మానుషస్థుడు mānusha-sthuḍu. n. A respectable man. మర్యాదపరుడు. మానుషుడు mānushuḍu. Same as మనుష్యుడు. (q.v) మానుషి manushi. n. A woman. మానుషీక్షీరము mānushī-kshīramu. n. Woman's milk, చనుబాలు. M. XII. i. 358. మానుష్యము manushyamu. n. Manhood, manliness. Kindness, humanity, కరుణ.

(p. 1112) lō lō. [Tel.] prep. In, within, inside of, amongst, among, of. దారిలో on the road. ఇంటిలో or ఇంట్లో in the house. వచ్చినంతలో on his coming. అంతలో or ఇంతలో in the meantime. The word must be translated to suit the verb with which it is used. Thus, బిళ్లను మెడలో వేసుకొన్నాడు he wore the badge over his shoulder. తలలో వాగా చుట్టుకొన్నాడు he rolled the turban round his head. అత్తలోనుండి విభాగము కాలేదు she is not separated from her mother-in-law's family. ఇంతరాత్రిలో so late at night. తమలోతాము మాటాడుకోలేదు they did not speak to each other. వేలిలోనుండే ఉంగరము the ring on his finger. బిడ్డ నాపక్కలో పండుకొని ఉండినది the child lay down at my side. మాలో అందరు all of us. వాడు అందరిలో మంచివాడు he is the best of them all. (See లోను and లోని.) పనిలో మాట్లాడుట to talk during work, or while at work. చెట్టులో బంకకారుతున్నది gum flows from the tree. అతడు నాచేతిలో కోసినాడు he inflicted a wound on my hand. లో lō. adj. Inner, internal, inside. Inferior, or subordinate. లోగది an inner room. లోకావు a sub-renter or under farmer. లోచెయ్యి the inner hand, i.e., the palm of the hand. లోగొను to take inside, to receive, to contain within itself, లోపల నడచుకొను. లోమనుష్యుడు a reserved or self-contained man. లోగా lō-gā. adv. Within, inside, meanwhile, in the course of, లోపల. పదిదినములకులోగా within ten days. ఈలోగా meantime. ఇది వానికి చేరే లోగా before this reaches him. యాభైయేండ్లకులోగా before he was fifty years old.

(p. 1163) vinta vinta. [Tel.] n. Curiosity, wonder; oddity, oddness; an odd thing, a rarity, a thing that causes wonder, a marvel, ఆశ్చర్యము, అద్భుతము. మోమొకవింత చేసికొని her countenance being changed. adj. Strange, rare, curious, odd, queer, foregin, new. చోద్యమైన, కొత్త. Other, అన్యము. వింతచూపులు odd looks. వింతమాటలు strange words. 'అదెయిదెవింత నీడయని యారెకులూరక.' Vasu. iv. 100. వింతగా vinta-gā. adv. Rarely, admirably, wonderfully. చోద్యముగా. వింతరాలు vinta-r-ālu. n. A strange woman. అన్యురాలు. వింతవాడు vinta-vāḍu. n. A stranger, a strange man. చోద్యపు మనుష్యుడు, అన్యుడు.

(p. 1199) vīḍu vīḍu. [Tel. cf. Tam. ఇవన్.] pron. This man. ఈ మనుష్యుడు. Plu. వీరు; infl. వీని.

(p. 1318) sāmpradāyamu sām-pra-dāyamu. [Skt. for సంప్రదాయము.] n. Traditional doctrine. గురుపరంపరాగతరహస్యోపదేశము, పోరంపరాగత క్రమము. సాంప్రదాయార్థము a traditional meaning. సాంప్రదాయకము sām-pra-dāyakamu. adj. Traditional. సాంప్రదాయికుడు sām-pra-dāyikuḍu. n. (colloquial phrase,) A man of good family, a gentleman, an honest man. మంచివంశస్థుడు, క్రమస్థుడు, యోగ్యుడు, పెద్దమనుష్యుడు.